Ψυχολογική υποστήριξη γονέων πρόωρων νεογνών
Η γέννηση ενός πρόωρου νεογνού (γέννηση πριν την 37η εβδομάδα της κύησης), αποτελεί συνήθως ένα ιδιαίτερα ψυχοπιεστικό γεγονός για τους γονείς. Η προωρότητα, όσο πιο νωρίς στην περίοδο της εγκυμοσύνης συμβεί, συνοδεύεται από σημαντικές ανησυχίες για νεογνική θνησιμότητα και σοβαρές επιπλοκές, βραχυπρόθεσμες αλλά και μακροπρόθεσμες, στην υγεία και ανάπτυξη του παιδιού. Πέρα όμως από το ιατρικό κομμάτι, χρειάζεται να δοθεί προσοχή και στις ψυχικές συνέπειες που έχει ο πρόωρος τοκετός και η μακρά νοσηλεία του βρέφους, τόσο για το βρέφος όσο και για τους γονείς του. Η ΜΕΝΝ παραμένει ένα αγχωτικό περιβάλλον για τους γονείς, ένα νοσοκομειακό περιβάλλον, με εξοπλισμό παρακολούθησης, σωλήνες και καλώδια που συνδέονται με τα βρέφη, θερμοκοιτίδες, θορύβους μηχανημάτων, μυρωδιές νοσοκομείου. Η ενίσχυση του γονεϊκού ρόλου, η παροχή πληροφοριών και η δημιουργία υποστηρικτικών δομών συμβάλλουν στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των γονέων και στην ανάπτυξη ενός ισχυρού δεσμού με το παιδί τους. Οι γονείς βιώνουν, συχνά, οδυνηρά τον χωρισμό από το μωρό τους, όπως απαιτούν οι ιατρικές ανάγκες του, και την απώλεια του γονεϊκού τους ρόλου, όπως τον είχαν φανταστεί. Όταν οι γονείς αποκτούν το μωρό τους, προσδοκούν να το πάρουν στο σπίτι τους και να ξεκινήσουν μια ζωή μαζί του. Φαντάζονται πως θα το φροντίζουν οι ίδιοι, χτίζοντας σιγά –σιγά τη σχέση τους. Και μόνο το γεγονός ότι οι γονείς πρέπει να φεύγουν και να αφήνουν τα πολύτιμα μωρά τους στη φροντίδα του προσωπικού του Νοσοκομείου είναι επώδυνο.
Ψυχικές επιπτώσεις στους γονείς των πρόωρων νεογνών
Οι γονείς περιγράφουν συχνά τις εμπειρίες τους ως τραυματικές, απροσδόκητες και δύσκολα επεξεργάσιμες – μια επώδυνη και αγχωτική εμπειρία μετάβασης στη γονεϊκότητα, διαφορετική από αυτήν που ονειρεύονταν. Αισθάνονται συχνά θυμό, ματαίωση, άγχος, αγωνία και ανησυχία για την υγεία του μωρού τους. Η αβεβαιότητα για την υγεία και την επιβίωση του παιδιού προκαλεί έντονο στρες.
Ενοχές: Πολλοί γονείς αισθάνονται υπεύθυνοι για την πρόωρη γέννηση, ακόμη και χωρίς αντικειμενική αιτία.
Αποστασιοποίηση: Ο φόβος απώλειας μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική απόσταση από το βρέφος.
Αμφιθυμία: Η εικόνα του πρόωρου νεογνού μπορεί να διαφέρει από τις προσδοκίες, προκαλώντας σύγχυση και θλίψη. Ακόμη, βιώνουν αβοηθητότητα και αίσθηση απώλειας ελέγχου αλλά και αντικρουόμενα συναισθήματα ελπίδας και απελπισίας. Οι γονείς πρόωρων βρεφών μπορεί να εμφανίζουν γενικά υψηλότερα ποσοστά επιλόχειας κατάθλιψης αλλά και υψηλότερα επίπεδα συμπτωμάτων αγχωδών διαταραχών.
Τα συναισθήματα αυτά μπορεί να είναι τόσο «συντριπτικά», που κάποιες νέες μητέρες μπορεί να αντιδράσουν με συναισθηματική αποστασιοποίηση από τα βρέφη τους. Σε άλλες, μπορεί να εγκαθιδρυθεί μία έντονη ανησυχία και υπερ-επαγρύπνηση και μπορεί αργότερα, και παρά την καλή έκβαση της υγείας του βρέφους, να διατηρήσουν μία αγωνιώδη υπερ-εμπλοκή και υπερπροστασία του. Οι μητέρες των πρόωρων νεογνών καλούνται να επεξεργαστούν τις ματαιώσεις τους ως προς τον μητρικό τους ρόλο αλλά και τα χαρακτηριστικά του βρέφους τους. Το πρόωρο ή μη υγιές νεογνό έρχεται σε σύγκρουση με το εξιδανικευμένο παιδί στη σκέψη των γονιών του. Έτσι, οι γονείς καλούνται να θρηνήσουν το μωρό της φαντασίας τους και να υποδεχτούν το μωρό της πραγματικότητας. Πρόκειται για μια συναισθηματική διεργασία δύσκολη, εμπλουτισμένη με συναισθήματα ενοχής και θλίψης, η οποία όμως οδηγεί στην ουσιαστική, συναισθηματική συνάντηση με το μωρό τους. Η στενή σωματική εγγύτητα, το τάισμα του μωρού, και η αλληλεπίδραση μαζί του παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρώιμη σχέση μητέρας – βρέφους, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη των μητέρων στον γονεϊκό ρόλο τους.
Υποστήριξη προς τους γονείς των πρόωρων νεογνών
Είναι σημαντικό το προσωπικό της ΜΕΝΝ να δημιουργεί ένα περιβάλλον ασφάλειας και φροντίδας και για τους γονείς. Να προσφέρει συναισθηματική στήριξη, ακούγοντας τις ανησυχίες τους και επικυρώνοντας τα συναισθήματά τους. Να διευκολύνει την πρόσβαση σε εξειδικευμένες υπηρεσίες, να παρέχει πληροφορίες για υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης των γονέων και ομάδες στήριξης μαζί με άλλους γονείς πρόωρων βρεφών. Μέσα σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο, οι γονείς αυτοί χρειάζονται να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους ώστε να μπορέσουν να αναλάβουν τον ρόλο της φροντίδας του μωρού τους. Ακόμη, οι πρακτικές στις ΜΕΝΝ είναι απαραίτητο να διευκολύνουν την ανάγκη των μητέρων να βρίσκονται κοντά στο μωρό τους, την επαφή μαζί του. Να προσφέρουν ευκαιρίες σωματικής εγγύτητας και εμπλοκής στη φροντίδα του νεογνού. Τα πρόωρα νεογνά μπορεί να δυσκολεύονται με τη συναισθηματική τους ρύθμιση λόγω του στρες από το υπερδιεγερτικό περιβάλλοντος της ΜΕΝΝ και φυσικά του αποχωρισμού από τη μητέρα. Η καθοδήγηση προς τις μητέρες ώστε να προσφέρουν απαλό άγγιγμα, φροντίδα καγκουρό (επαφή δέρμα με δέρμα), θηλασμό -όταν αυτό είναι εφικτό-, και όσες άλλες πρακτικές ενισχύουν την επαφή τους μπορεί να απαλύνουν τα επίπεδα στρες του νεογνού. Η ζεστή και υποστηρικτική στάση του προσωπικού και η παροχή κατάλληλης εκπαίδευσης για την παροχή πρακτικής φροντίδας και συναισθηματικής παρουσίας προς το μωρό, καθώς και η προσφορά ευκαιριών στους γονείς ώστε να το κρατήσουν και να αλληλεπιδράσουν μαζί του, συνεισφέρει στην προαγωγή του συναισθηματικού δεσμού αλλά και προωθούν καλύτερα αναπτυξιακά αποτελέσματα για τα βρέφη. Είναι ωφέλιμο για τους γονείς να αισθανθούν πως, πέρα από το προσωπικό του νοσοκομείου, και οι ίδιοι προσφέρουν τη δικής τους φροντίδα που είναι πολύτιμη για το πρόωρο βρέφος τους.
